اسپیسر و قطعات کمکی بتن

توسط دستگاههای فشار مکانیکی یا هیدرولیکی می توان اسپیسرها را زیر فک فشار آن قرار داد و با اعمال فشار بار قابل تحمل توسط اسپیسر را اندازه گیری نمود . قدرت تحمل بار نقطه ای اسپیسر تا زمان رسیدن به تغییر شکل 1mm قابل اندازه گیری است .برای این منظور بار وارده به اسپیسر باید در کمتر از 10 ثانیه وارد شود و سپس بار وارده را به مدت 10 دقیقه حفظ نمود و تحت بار اعمالی تغییر شکل را اندازه گیری و ثبت نمود سپس بار را به مدت 10 دقیقه پس از باربرداری اسپیسر بردارید . در این حالت ارتفاع اسپیسر با انحراف 1mm باید به اندازه ارتفاع اولیه باشد .

پایداری اسپیسرهای گیره دار نسبت به اسپیسر گیره دار دایره ای باید به وسیله شعاع چرخش حداقل 5mm بزرگتر از پوشش مورد نیاز ، چه به موازات آرماتور مسلح کننده وجه عمود بر آن ، تامین شود .

براساس استاندارد BS8118-1:1997 فاصله اسپیسرها از هم نباید کمتراز نصف ارتفاع مشخص شده برای اسپیسر باشد

مطابق استاندارد BS 8118-1:1997 خطای مجاز ابعاد اسپیسرهاتا پوشش/ ارتفاع 75mm باید1mm± و برای پوشش / ارتفاع بیش از 75mm باید ±2 در نظر گرفته شود .

تو خالی بودن اسپیسرهای پلاستیکی برای این است که بتن ریخته شده با ورود به فضاهای خالی میان اسپیسر با آن joint شده و کاملا همگون شود . طبق استاندارد BS 8118-1:1997 هر مقطع عمود بر میلگرد در اسپیسرها باید دارای حداقل %25 فضای خالی برای ورود و درگیری با بتن داشته باشند .

محل استفاده انواع اسپیسرهای افقی پرموف در جدول زیر بیان شده است

مطابق استاندارد BS 8118-1:1997 پوشش بتن 15 میلیمتر تنها زمانیکه حداکثر اندازه سنگدانه ها بیشتر از 15mm نباشد قابل استفاده است

ملزومات تولید اسپیسرها شامل ابعاد ، مشخصات ، مقاومت بار نقطه ای و تغییر شکل دائم پس از اعمال بار و تعادل است .

به طور کلی بارهای خاص ، مانند بارهای وارده در هنگام ساخت ، انبارها قسمت هایی که آرماتورها تراکم بالایی دارن ، ممکن است بارهای بیش از حد به اسپیسرها وارد کند . تحت این نوع از بارها مهار مناسب را می توان با استفاده از اسپیسرهای خطی یا اسپیسرهای نواری ( لانگ بیس ) به وجود آورد .

به طور کلی اسپیسرهای دیواری ( اسپیسر های ویل فیکس ) طوری طراحی شده اند که کمترین در گیری را باسطح قالب داشته باشند و در نهایت رد بسیار جزیی به جا خواهند

گذاشت که به راحتی با چشم عادی قابل مشاهده نمی باشد . ولی در مواردی که حساسیت کاری بالا وجود داشته باشد می توان براساس سفارش مشتری اسپیسر را هم رنگ بتن رنگی موردنظر تولید و عرضه نمود .

برای این خواسته باید در ترکیب بتن تازه از چسب بتن استفاده نمود و چنانچه سازه معمولی باشند و نیازی به مقاوم سازی و آب بندی نداشته باشد می تواند از نظر اقتصادی هزینه های زیادی برای مجریان محترم در بر داشته باشد و این مورد به راحتی با جایگزینی اسپیسرهای پلاستیکی قابل حل می باشد .

اسپیسرهای بتنی معمولا توسط ملات های کارگاهی تولید می شود و هیچ راهکاری برای رفع نفوذپذیری و آب بندی در آنها در نظر گرفته شده است و در هر نقطه ای که اسپیسر بتنی در سطح بتن مشاهده می شود ، در سازه هایی که نیاز به آب بندی و نفوذناپذیر شدن بتن دارند ، مایعات ، رطوبت و عوامل خورنده به داخل سازه نفوذ کرده و موجب خوردگی میلگردها و در نهایت آسیب جدی به سازه خواهند شد . راهکار مناسب برای این امر جایگزینی اسپیسرهای بتنی با اسپیسرهای پلاستیکی است ولی در صورت اجبار برای استفاده از اسپیسرهای بتنی باید هنگام تولید اسپیسرهای بتنی با توجه به شرایط و محل استفاده مواد مناسب جهت آب بندی به ملات بتنی با توجه به شرایط و محل استفاده ، مواد مناسب جهت آب بندی به ملات مورد نظر برای تولید اسپیسر بتنی افزوده شود تا خود اسپیسر نیز نفوذناپذیری شود.

در سقف های دال بتنی دو شبکه به طور معمول 4 عدد اسپیسر دابل فیکس با توجه به میزان پوشش بتنی مورد نظر از کف و بالای میلگردها انتخاب و استفاده می شود .

اسپیسرها در ستون های هر طبقه می بایست در پایین ، وسط و بالای ارتفاع ستون قرار بگیرند . اما حداکثر فاصله اسپیسرها از یکدیگر نباید از 100d ( قطر میلگرد = d ) بیشتر شود .

الف : ستون های با مقطع دایره ای

در این ستون ها باید حداقل 4 اسپیسر در هر سطح مقطع قرار داده شود . مشروط براینکه حداکثر فاصله اسپیسر از 50d ( قطر میلگرد دور پیچ =d ) بیشتر نشود .

ب : ستون های با مقطع مربع و مستطیل :

1. ستونهای کوچک مربع یا مستطیلی ( با ابعاد کمتر از 50d ) :

در این ستون ها ، اسپیسرها می باید در وسط دو بعد کوچکتر ستون قرار بگیرند . همچنین در وسط دو بعد دیگر ستون باید دو اسپیسر به فاصله 5cm از دو لبه خاموت قرار بگیرند.

1. ستون دارای چند شبکه خاموت :

در این تیپ ستون ها باید در مقطع ستون ، چند اسپیسر اضافی قرار داده شود . مشروط بر اینکه حداکثر فاصله اسپیسرها بزرگتر از 50d نگردد .

ج : ستون های با عرض پهن :

در ستون هایی که ابعاد آنها بزرگتر از 50d می باشند بایددو اسپیسر به فاصله 50 میلیمتر از دو لبه شبکه خاموت قرار بگیرند . چنانچه فاصله اسپیسرها بزرگتر از 50d ( قطرمیلگرد = d ) شود می بایست از اسپیسرهای میانی در بین آنها استفاده نمود . در بعد کوچکتر همین ستون مشروط بر آنکه بزرگتر از 50d نباشد از یک فضا سازی در وسط باید قرار داده شود و چنانچه بزرگتر از 50d بود مانند روش ذکر شده در بالا اعمال شود .

د :ستون های با مقطع چندوجهی :

در این تیپ ستون می باست در هر وجه حداقل یک اسپیسر قرار بگیرد . البته وجه هایی که بیشتر از 50d باشند می بایست شامل 2 اسپیسر به فاصله 5cm از 2 لبه شبکه خاموت قرار داده شوند . البته چنانچه فاصله اسپیسرها بیشتر از 50d باشد باید در میانه آنها نیز فضا ساز قرار گیرد .

فاصله اسپیسرها در دو بعد طول و ارتفاع دیوار می بایست از 50d ( قطرمیلگرد = d ) یا 50cm ( هرکدام که کمتر باشد ) بیشتر نگردد . برای میلگردهای افقی در انتهای دیوار که خم نشده اند فضاساز انتهایی لازم بوده که حداکثر فاصله آنها 100cm از یکدیگر می باشد .

فاصله و تعداد اسپیسرها برای پی های گسترده حداقل 4 عدد در هر متر مربع در سازه های با وزن نرمال هستند ولی چنانچه وزن سازه سنگین و میزان باربری بیشتری مدنظراست باتوجه به در نظر گرفتن توان تحمل بار نقطه ای اسپیسرهای سنگین هارد فیکس ( 350 kg/cm ) که برای فونداسیون مناسب می باشد تعداد اسپیسر محاسبه و کارگذاری می شود . اما باید توجه شود که فاصله و تعداد اسپیسرهای فونداسیون های گسترده به شکل زیر می باشند .

الف – فونداسیون عریض ( عرض بزرگتر از 50cm )

در وجه افقی فونداسیون دو فضا می بایست قرارگیرد که فاصله این دو اسپیسر نبایستی از 50d

( قطر میلگرد = d ) تجاوز نماید . در صورت بیشتر شدن فاصله اسپیسرها از 50d می بایست اسپیسرهایی در بین آنها قرار گیرد تا استاندارد فاصله حداکثر 50d رعایت گردد . توجه شود که فاصله اسپیسر از دو لبه کناری شبکه خاموت نمی بایست کمتر از 5 سانتی متر باشد . چنانچه شبکه خاموت دوبل باشد اسپیسرهای اضافی مورد نیاز می باشد . در وجه قائم نیز می بایست در هر وجه یک فضاساز در میان ارتفاع تیر قرار گیرد .

ب : فونداسیون معمولی ( عرض بین 25cm تا 50cm )

ابتدا در وجه افقی فونداسیون می بایست دو اسپیسر قرار داده شود و فاصله این اسپیسرها نبایستی از دو لبه کناری شبکه کمتر از 5cm باشد . در مرحله بعد در دو وجه قائم نیز می بایست در هر وجه ، یک اسپیسر در میانه ارتفاع تیر قرار داده شود .

ج : فونداسیون باریک ( عرض کمتر از 25cm )

نخست می بایست در وجه افقی فونداسیون یک اسپیسر قرار گیرد . همچنین در دو وجه قائم تیر باید در هر وجه یک اسپیسر در میانه ارتفاع تیر قرار داده شود .

د : فونداسیون عمیق ( ارتفاع بیشتر از 100d )

نخست در وجه افقی فونداسیون یک فضا ساز در میانه ارتفاع قرار دهیم که فاصله آنها نبایستی از 50d ( قطر میلگرد = d ) بیشتر گردد . همچنین می باید در انتها برای میلگردهای طولی از اسپیسر استفاده شود .

در تیرها ، اسپیسرها در امتداد طولی تیر در دو انتها و وسط تیر قرار می گیرند که حداکثر فاصله اسپیسرها نمی بایست در امتداد طولی تیر از 100cm تجاوز نماید و اسپیسرها در سطح مقطع توسط خاموت ها نگهداشته می شوند . تعداد و فاصله اسپیسرها در مقطع تیر براساس نوع تیر و نیز محل قرارگیری آرماتور طولی به صورت زیر معین می گردند .

الف – تیر عریض ( عرض بزرگتر از 50cm )

در وجه افقی تیر دو فضا می بایست قرارگیرد که فاصله این دو اسپیسر نبایستی از 50d

( قطر میلگرد = d ) تجاوز نماید . در صورت بیشتر شدن فاصله اسپیسرها از 50d می بایست اسپیسرهایی در بین آنها قرار گیرد تا استاندارد فاصله حداکثر 50d رعایت گردد . توجه شود که فاصله اسپیسر از دو لبه کناری شبکه خاموت نمی بایست کمتر از 5 سانتی متر باشد . چنانچه شبکه خاموت دوبل باشد اسپیسرهای اضافی مورد نیاز می باشد . در وجه قائم نیز می بایست در هر وجه یک فضاساز در میان ارتفاع تیر قرار گیرد .

ب : تیر معمولی ( عرض بین 25cm تا 50cm )

ابتدا در وجه افقی تیر می بایست دو اسپیسر قرار داده شود و فاصله این اسپیسرها نبایستی از دو لبه کناری شبکه کمتر از 5cm باشد . در مرحله بعد در دو وجه قائم نیز می بایست در هر وجه ، یک اسپیسر در میانه ارتفاع تیر قرار داده شود .

ج : تیر باریک ( عرض کمتر از 25cm )

نخست می بایست در وجه افقی تیر یک اسپیسر قرار گیرد . همچنین در دو وجه قائم تیر باید در هر وجه یک اسپیسر در میانه ارتفاع تیر قرار داده شود .

د : تیر عمیق ( ارتفاع بیشتر از 100d )

نخست در وجه افقی تیر یک فضا ساز در میانه ارتفاع قرار دهیم که فاصله آنها نبایستی از 50d ( قطر میلگرد = d ) بیشتر گردد . همچنین می باید در انتها برای میلگردهای طولی از اسپیسر استفاده شود .

موقعیت اسپیسرها در دال ها به موقعیت شبکه آرماتور در وجه پایینی و لبه ها بستگی دارد . در مورد وجه پایینی می بایست توسط اسپیسر نگهداری شوند و فاصله اسپیسرها حداکثر 50d (قطرمیلگرد = d ) باشند که البته این فاصله نباید از 100 سانتی متر تجاوز نماید .

باید توجه داشت چنانچه شبکه آرماتوربندی به یکدیگر جوش شده باشد فاصله اسپیسرها از هم در دو جهت نباید از 50cm تجاوز نمایند .

در مورد لبه ها 2 نوع آرماتور ( عمودی و افقی ) داریم :

آرماتورهای افقی :

این آرماتور موازی لبه دال اجرا می گردد و اسپیسرها می بایست با فاصله حداکثر برابر 50d قرار گیرند که این فاصله نباید از 100 سانتی متر تجاوز نماید .

آرماتور های عمودی :

این وضعیت در انتهای دال ها پیش آمده و در این حالت در انتهای دال ، آرماتور طولی به سمت بالا یا پایین خم می شود . در این موقعیت اسپیسرها می بایست به طور یک در میان بین قالب و آرماتور قرار گیرند .

در مورد دال های دندانه ای که آرماتور طولی آنها توسط خاموت نگه داشته می شود اسپیسرها به فاصله حداکثر 100 سانتی متر در امتداد طول آرماتور قرار می گیرند .

در هر سطح مقطع نیز 3 اسپیسر نیاز می باشد : یکی در میانه ، دومی در پایه قائم و دیگری در بخش افقی خاموت .

چنانچه در دال دندانه ای خاموت نداشته باشیم می بایست از اسپیسر دندانه ای با فاصله حداکثر برابر با 50d استفاده نماییم که این فاصله در هر حالت نباید از 100 سانتی متر بیشتر گردد .

یکی از لوازم تعیین مقدار پوشش بتن و نیز تشخیص مکان استقرار میلگرد در عضو بتن مسلح ، بهره گیری ازدستگاه کاورمتر می باشد . این وسیله جزء ابزارهای آزمایش غیر مخرب بتن می باشد که می تواند بدون اثر تخریبی در عضو مورد نظر از انحرافات احتمالی در اجرای سازه پیشگیری نماید . کاورمتر می بایست قادر باشد با تکیه بر سنجشهای مغناطیسی با درصد خطای پایین محل دقیق میلگرد را در عمق بتن شناسایی نماید .

در سازه های عمودی اسپیسرهای گرد ویل فیکس مورد استفاده قرار می گیرند و طوری طراحی شده اند که کمترین میزان رد و درگیری را در سط بتن داشته باشند .